روانشناس بالینی و رواندرمانی

نویسنده: مهدی چمی کارپور

  روانشناس بالینی:   روانشناس بالینی متخصصی است که در زمینه ارزیابی، تشخیص و درمان غیر دارویی مشکلات و بیماری­­های روانی، آموزش آکادمیک دیده است. روانشناسان بالینی با استفاده از مصاحبه و اجرای آزمون­های استاندارد و معتبر روانشناختی، مسائل و مشکلات بین فردی و درون­ روانی را شناسایی می­کنند و با استفاده از تکنیک­های مبتنی بر نظریه و پژوهش به درمان این مشکلات می­ پردازند.

     منظور از مشکلات و بیماری­های روانی در اینجا الزاما ابتلا به جنون (روانپریشی) نیست. امروزه انسان­ها در سراسر دنیا برای درک و حل بسیاری مشکلات فکری، عاطفی، هیجانی، ارتباطی، شغلی، خانوادگی یا تحصیلی در زندگی خود به متخصصان بهداشت روانی اعم از مشاوران، روانشناسان بالینی، روانکاوان و روانپزشکان مراجعه می­ کنند. یعنی مشکلات و مسائلی که همه انسان­ها ممکن در طول زندگی خود بارها با آنها مواجه گردند. یک مشاور یا روانشناس نیز ممکن است برای حل برخی تعارضات خود به یک مشاور یا روان­درمانگر دیگر مراجعه نماید.

روان­درمانی: روان­درمانی حرفه تخصصی روانشناس بالینی و روانکاو است. البته مشاوران و روانپزشکان زیادی نیز در سراسر دنیا با گذراندن دوره­ های تخصصی روان­درمانی و کسب مهارت در این زمینه به روان­درمانی اشتغال می­ورزند. روان­درمانی نوعی درمان است که عمدتا از طریق کلام و گفتگو صورت می­گیرد و بیش از یک قرن قدمت دارد. اگرچه این گفتگو با گفتگوها و درد دل­ های عادی در زندگی روزمره تفاوت دارد. زیرا روان­درمانی یک فرآیند مبتنی بر نظریه و پژوهش است و به عبارتی یک فرآیند علمی است. فرآیندی سلیقه­ ای نیست و چندان ارتباطی به تجارب، نظرات و عقاید شخصی درمانگر ندارد. روان­درمانی ارائه­ دادن توصیه­ ها و نصیحت­ های پدربزرگ­ منشانه و یا دلداری­ دادن­ های سطحی و زودگذر نیست. همچنین، روان­درمانگر در مورد مراجع خود دست به قضاوت­های اخلاقی و شخصی نمی­ زند. قضاوت­ها، توصیه­ ها و تحلیل­ های روانشناس، قضاوت­ها، توصیه­ ها و تحلیل­ هایی علمی، یعنی مبتنی بر نظریه­ ها و پژوهش­های روانشناختی هستند.

     روان­درمانی یک فرآیند مشارکتی و نیازمند حضور فعال مراجع است. به عنوان مثال، اگرچه یک روان­درمانگر چیزهای زیادی پیرامون پویش­های افسردگی می­داند، اما افسردگی شخص الف ممکن است دلایل و ریشه­ های متفاوتی با افسردگی شخص ب داشته باشد. در واقع این خود مراجع است که سفری را برای درک و شناخت بهتر دنیای ذهنی خود آغاز می­کند. مراجع در این سفر با جنبه ­های گوناگون روان خود اعم از تفکرات، هیجان­ها، احساسات و عواطف، تمایلات غریزی، تعارض­ها، دردها، عشق و نفرت­ها، ترس­ها، آرزوها و خواسته­ های هشیار و ناهشیار خود آشنا می­گردد؛ الگوهای رفتاری و نگرش­های خود پیرامون خودش، دیگران و پدیده­ های زندگی را در خود شناسایی می­ کند و همزمان، شیوه­ های جدید رفتارکردن، الگوهای جدید برقراری ارتباط، دیدگاه­ ها و نگرش­های تازه­ را کشف می­کند. روان­درمانگر در طول این مسیر با استفاده از تئوری، تکنیک­های درمانی، پژوهش­های قبلی، تجارب درمانی خود و تجارب مکتوب درمانگران گذشته و حال در سراسر دنیا، به مراجع در به انجام رساندن مناسب و بهینه این فرآیند یاری می­ رساند. روان­درمانگر به جای اینکه به مراجع امر و نهی کند و بگوید که چه کاری را انجام دهد و چه کاری را انجام ندهد، به مراجع کمک می­کند که بتواند با قسمت­هایی از وجود خود که مورد غفلت قرار گرفته­ اند، مواجه شود و آنها را درک نماید. همچنین بتواند در فضایی امن و خالی از انتقادها و قضاوت­های شخصی دیگران، به گونه­ای متفاوت از گذشته، به خود، دیگران و زندگی نگاه کند و در نهایت، به یک صلح درونی دست یابد.

     روان­درمانی همچنین یک فرآیند اکتشافی است. حقیقت، به تدریج و با تلاش و کوشش کشف می­ گردد. درمانگر و مراجع به صورت تدریجی درمی­ یابند که مثلا چرا شخص الف همواره با دیدن شخص ب دچار اضطراب می­ گردد؟ یا چرا شخص الف همواره در فلان موقعیت دچار خشم شدید می­ شود؟ چرا در انجام کارها، احساس کفایت، رضایت و لذت ندارد؟ چرا احساس درماندگی می­ کند؟ چرا از زندگی زناشویی خود لذت نمی­ برد؟ چرا دائما در محیط کار دچار مشکل می­ شود؟ چرا همواره گرایش دارد به اینکه خود را برای کوچکترین خطاها سرزنش کند؟ چرا همواره با کسانی رابطه برقرار می­ کند که به او ضربه می­ زنند؟ و بسیاری چراهای دیگر.

     روان­درمانی می­ تواند به صورت درمان فردی، زوج­ درمانی، خانواده­ درمانی یا گروه­ درمانی و نیز با استفاده از رویکردهای گوناگون موجود مانند روانکاوی کلاسیک، روان­درمانی پویشی (تحلیلی)، رفتاردرمانی، شناخت­ درمانی، گشتالت­ درمانی، واقعیت­ درمانی، معنادرمانی، درمان وجودی، بازی­ درمانی، سایکودرام یا سایر رویکردهای درمانی معتبر انجام شود. روان­درمانی به هر شکلی که انجام گیرد، اصول اساسی و بنیادین حاکم بر آن تقریبا یکسان است، اگرچه تفاوت­های زیادی نیز بین رویکردهای مختلف وجود دارد.